Een uitgaande SMTP-server en een inkomende SMTP-server zijn beide onderdeel van het proces van het verzenden en ontvangen van e-mails. Het belangrijkste verschil tussen beide is hun functie.
Een uitgaande SMTP-server is verantwoordelijk voor het verzenden van uitgaande e-mails vanaf de verzender naar de ontvanger. Het is de eerste server die betrokken is bij het verwerkingsproces van een e-mail. Wanneer de verzender een e-mail verzendt, dan wordt deze in eerste instantie doorgestuurd naar de uitgaande SMTP-server. De uitgaande SMTP-server verzendt de e-mail vervolgens over het internet naar de inkomende SMTP-server van de ontvanger.
Een inkomende SMTP-server daarentegen is verantwoordelijk voor het ontvangen van inkomende e-mails vanaf de uitgaande SMTP-server. De inkomende SMTP-server ontvangt de e-mail van de uitgaande SMTP-server, vangt deze op en verwerkt de e-mail, alvorens deze bij de ontvanger wordt afgeleverd. De inkomende SMTP-server fungeert als een soort poortwachter, die de e-mails controleert en bepaalt welke inbox een e-mail moet worden afgeleverd.
Kort samengevat kan gezegd worden dat een uitgaande SMTP-server e-mails verzendt en een inkomende SMTP-server e-mails ontvangt.